وقتي مصرف خودسرانه گياهان دارويي فاجعه مي‌آفريند

تره کوهي، مَندي، کنگر، شِنگ، شَقاقُل و... از جمله گياهان خوراکي هستند که در طبيعت و کوهپايه‌ها به وفور يافت مي‎شوند و البته در چند سال اخير در بساط ميوه‌فروش‌ها و سبزي فروش‌هاي بازار هم ديده مي‌شوند. قيمت اين سبزي‌هاي کمياب که فقط چند روز در سال به صورت خودرو سبز مي‌شوند، از بقيه سبزي‌ها خيلي بالاتر است. همين موضوع باعث شده، تعداد کساني که بدون مجوز اين گياهان را مي‌چينند، هر سال افزايش پيدا کند.
چيدن و فروختن اين گياهان کوهي و صحرايي به غير از آسيبي که به محيط زيست مي‌زند، ممکن است با مسموميت و بيماري همراه شود و حتي تا سقط جنين زنان باردار هم جلو برود. چون بيشتر اين گياهان جنبه دارويي دارند و اگر بيشتر از اندازه مصرف شود، قطعاً عواقب جبران ناپذيري به همراه دارد.
گياهان خودروي کوهستاني اگر چه خوشرنگ و طعم هستند، اما برخي از آنها خوراکي نيستند و مي‌توانند مسموميت ايجاد کنند اما مردم به گمان اينکه گياهان دارويي را مي‎شناسند با چيدن و دم‎کردنشان اقدام به خوددرماني مي‎کنند. با توجه به اهميت مصرف صحيح گياهان دارويي، دکتر وريا رحيمي، کارشناس سازمان غذا و دارو در خصوص گياهان کوهي سمي مي‎گويد: »بسياري از گياهان که در مناطق کوهستاني رشد مي‌کنند، مي‌توانند حاوي ترکيبات سمي باشند که مصرف آنها بدون آگاهي از خواص و عوارض، خطرات جدي براي سلامت فرد ايجاد کند. اين گياهان ممکن است باعث مسموميت‌هاي شديد، آسيب به اعضاي حياتي بدن يا حتي مرگ شوند.«
او با بيان اينکه پيش از مصرف گياهان کوهي، شناسايي دقيق آنها بسيار حائز اهميت است، توضيح مي‎دهد: »بسياري از گياهان سمي شباهت زيادي به گياهان مفيد دارند و تشخيص آنها بدون تخصص مشکل است. بنابراين توصيه مي‌شود که از مصرف گياهان ناشناخته يا مشکوک خودداري کنيد.«
بعضي از افراد معتقدند، گياهان کوهي يا همان سبزي‎هاي صحرايي به غير از عطر و طعم دلپذير خاصيت‎هاي درماني دارند به همين دليل فصل بهار چيدن سبزي از دل‎کوه و صحرا بسيار ديده مي‎شود.
دکتر رحيمي در‎باره استفاده از گياهان دارويي مي‎گويد: »آگاهي از عوارض جانبي گياهان دارويي و مصرف صحيح آنها مي‌تواند از بروز مشکلات گوارشي، عصبي و قلبي جلوگيري کند. اما آموزش‌هاي عمومي درباره خطرات گياهان سمي و روش‌هاي صحيح مصرف گياهان دارويي نقش مهمي‎ در پيشگيري از مسموميت‌ها و آسيب‌هاي احتمالي خواهد داشت. به همين دليل توصيه مي‎کنيم داروهاي گياهي را با تجويز پزشک و از داروخانه‎ها تهيه کنند، زيرا خوددرماني با داروهاي گياهي مي‎تواند عوارض بدي به همراه داشته باشد.«
حواستان به چاي کوهي و آويشن باشد
دکتر مينا نيرومند، متخصص داروسازي سنتي با اشاره به برداشت بي‎رويه گياهان طبيعي مي‎گويد: »با دو ديدگاه مي‎توان به چيدن سبزي يا همان گياهان خودروي طبيعي توسط مردم نگاه کرد. اول آنکه با اين اقدام دچار مشکل زيست‌محيطي و انقراض گونه‌هاي گياهي مي‌شويم که همه گياهان طبيعي را شامل مي‌شود. مثلاً در حال حاضر وضعيت 20 گياه طبيعي خودرو خوب نيست و به انقراض نزديک شده‌اند. موضوع دوم، عوارض مصرف خودسرانه اين گياهان با پايه دارويي و درماني است که نه تنها سبب مسموميت مي‎شود، حتي مصرفشان براي بانوان باردار سقط جنين را به همراه دارد«.
او در مورد چيدن بيش از حد گياهان از دامن طبيعت، بيان مي‎کند: »شايد نتوانيم جلوي مردمي را که علاقه خاصي به چيدن سبزي کوهي دارند بگيريم، اما مي‎توانيم با آموزش نکاتي از نابود شدن گيا‎هان جلوگيري کنيم. در مرحله اول گياهاني که رشد کاملي ندارند، نبايد چيده شوند.برخي از گياهان که بيشتر در دامنه البرز رشد مي‌کنند، استفاده‌هاي درماني هم دارند و افراد به همين دليل به سراغ آنها مي‌روند.«
به گفته دکتر نيرومند، آويشن يکي از گياهاني است که هميشه مورد استقبال مردم بوده، شايد گزارش مسموميت از اين نوع گياه نداشته باشيم، اما افرادي هم هستند که به گياهان خانواده نعنا حساسيت داشته باشند که حتماً به اين گياه هم حساسيت خواهند داشت. حتي براي گروه‎هاي خطر که شامل کودکان، سالمندان، افراد با بيماري‎هاي زمينه‌اي و زنان باردار مي‌شود، بايد تحت نظر پزشک مصرف شوند.
دکتر نيرومند با اشاره به گياه چاي کوهي که مورد علاقه مردم براي دم نوش است، مي‎گويد: »اين گياه در دشت‎هاي البرز، رويش خوبي دارد، از خواصش مي‌توان به آرامبخش بودن اشاره کرد، اما در برخي از مقالات اثر سمي کبدي براي آن گزارش شده است. همچنين با توجه به اثر خواب‎آوري که دارد، افرادي که مصرف کردند، فعاليت‎هايي که نياز به هوشياري دارد، انجام ندهند. حتي در ماه‌هاي اوليه بارداري احتمال سقط جنين با اين گياه بسيار است و بانوان باردار اصلاً نبايد بخورند. از عوارض آن هم مي‏‎توان به دلپيچه اشاره کرد. دراين ميان بيماراني که دارو مصرف مي‎کنند با خوردنش دچار عوارض تداخل دارويي مي‎شوند.«
شَقاقُل و شقايق نعماني در معرض انقراض
شَقاقُل از ديگر گياهاني است که بايد در چيدن و مصرف آن توجه بسيار داشت. دکتر نيرومند توضيح مي‎دهد: »اين گياه در معرض انقراض است و براي مربا و... استفاده مي‎شود اما گل و ميوه اين گياه حالت تهوع و مصرف زياد ريشه آن هم مشکلات گوارشي ايجاد مي‎کند. گل حسرت‎سورنجان در دامنه البرز و جنگل‎هاي شمال رويش خوبي دارد اما بشدت سمي است و تنها در تهيه دارو به مقدار خيلي کم استفاده مي‎شود. قابليت خوراکي ندارد و در صورت استفاده کردن، مي‎تواند مشکلات کبد و کليه ايجاد کند. حتماً گلپر را مي‌شناسيد. گلپرها معمولاًحساسيت پوستي ايجاد مي‎کنند، شايد اين نوع گياهان اثرات درماني خوبي داشته باشند، اما تازه مصرف کردن گلپر مي‎تواند التهاب‎هاي پوستي ايجاد کند.«
تاتوره گياه دارويي ديگري است که مردم به دليل خواص درماني که دارد به آن علاقه‎مند هستند، اما مصرف خام اين گياه دارويي مي‎تواند عارضه‎هايي ايجاد کند. دکتر نيرومند توضيح مي‎دهد: »در خبرها به کرات از اين نوع گياه نام مي‌برند، چون سمي است و احتمال مسموميت بالايي دارد.اسم گياه خَرزَهره را هم حتماً شنيده‌ايد، اين گياه هم سمي است. همچنين گياه اسپند و تاجريزي که تا حدودي شبيه تاتوره است، مي‎تواند مسموميت ايجاد کند. گياه خاکشير هم که به وفور مصرف مي‎شود بجز ميوه بقيه قسمت گياه نبايد مصرف خوراکي داشته باشد.«
به گزارش امانت به نقل از سلامت نيوز ،اين متخصص داروسازي سنتي به گياه شقايق نعماني هم اشاره مي‎کند و مي‎گويد: »اين گياه در دشت‎هاي لار و اطراف قله دماوند رويش بسياري دارد، اثرات خواب‎آوري دارد و نوعي مسکن محسوب مي‎شود، البته بشدت در معرض انقراض است و نبايد توسط مردم چيده شود. همچنين در درمان مشکلات تنفسي گياه زوفا بسيار معروف است و گزارشاتي داشتيم که مصرف اين نوع گياه باعث تشنج مي‎شود و نبايد به صورت خودسر از سوي مردم مصرف شود، مخصوصاً افرادي که سابقه تشنج دارند و زنان باردار به هيچ وجه نبايد از اين گياه استفاده کنند.«